مستند انیمیشنی یا انیمیشن مستند، گفتمان نسبتاً جدیدی در استفاده از امکانات بیانی و زیبایی‌شناسانه، تکینک‌ها و فرمت‌های سنتی و مدرن انیمیشن برای بازنمایی یا صحبت‌کردن درباره واقعیت و امر واقعی است. درحقیقت، آنجا که مفاهیم و رویکردهای شناخته‌شده در آثار مستند زنده از بیان عاجز می‌مانند، انیمیشن لب به سخن می‌گشاید.

در دهه‌های اخیر، انیمیشن مستند به عنوان رویکردی آلترناتیو برای گفتگو و پیشنهاد درباره واقعیت‌های عینی و یا ذهنی و با گذر از چالش‌های بسیار، بر اساس تعاریف محافظه‌کارانه و متعصاانه از هم انیمیشن و هم مستند، به گفتمانی پذیرفته و مشروع بدل گشته است. این چالش هستی‌شناسانه از تناقض ظاهری میان ذات دستکاری شده و به تمامی کنترل شده انیمیشن و تعاریف عام و کلیشه‌شده فیلم مستند به عنوان اثری دستکاری نشده و یا بازنمایی عینی و بی‌تعصب واقعیت عینی از طریق فیلم‌برداری آن ناشی می‌شود. امروزه این تناقضات و مناقشات اولیه در ظهور فرم مستند انیمیشنی به محملی پربار برای بحث‌های عمیق‌تر درباره ذات نامتعارف واقعیت و ناممکن بودن گذر از مرزهای بازنمایی برای نمایش بی‌واسطه آن منجر شده است.

فاطمه حسینی شکیب در نشست روز چهارشنبه ۴ اردیبهشت ۱۳۹۸ در «انیمیشن: تجربه» با ارائه مباحث نظری و آکادمیک مبحث انیمیشن مستند، و نمایش طیفی از رویکردها و فرمت‌های آن آغازگر این فصل از برنامه‌های انیمیشن تجربه در جامعه نیومیدیا بود.

در جلسه دوم از سلسله جلسات انیمیشن مستند، به تماشای کارها و گفتگوی آنلاین با دانته زابالا نشستیم و درباره نگاه متمایز او در انیمیشن مستند گفتگو کردیم.

دانته زابالا، هنرمند انیمشن آرژانتینی است که با متود فریم به فریم کار می‌کند و به تجربه تکنیک‌های متنوع و خلق جهان‌هایی رنگارنگ و توهم‌زا علاقه‌مند است. کارهای او رها و زنده هستند و طراحی‌های دستی درهم و اشکال خام عناصر صوری فریم‌های او هستند.

پویا رضی متولد ۱۳۶۳ در تهران و دانش‌آموخته رشته نقاشی از دانشگاه هنر تهران است. آثار نقاشی او تاکنون در نمایشگاه‌های متعدد انفرادی و گروهی به نمایش درآمده است و همچنین حضور در جشنواره‌های معتبر فیلم کوتاه ازجمله کلرمونت فران، اوبرهاوزن آلمان، گلاسکو اسکاتلند و جشنواره‌های متعدد دیگر در ایران، کانادا، ایتالیا، پرتغال، برزیل و … را در کارنامه خود دارد. او همچنین در سال اخیر برنده بهترین کارگردانی در بخش فیلم تجربی جشنواره فیلم کوتاه تهران شد

آثار سوفیان ترکیبی از انیمیشن و مستندسازی با محوریت دغدغه‌های اجتماعی است. هفت انیمیشن مستقل او، جوایز متعدد و معتبر بین‌المللی دریافت کرده‌اند. آخرین اثر او، «حقیقت سقوط کرده است/ ویران شده است» ترکیبی از فیلم مستند و انیمیشن بلند است که به‌تازگی به اتمام رسیده است. او در این اثر، به موضوع افرادی که به‌اشتباه و به دلیل معایب سیستم قضایی امریکا، مجرم و جانی شناخته می‌شوند؛ می‌پردازد.

سوفیان کمک‌هزینه‌ها و جوایز متعددی ازجمله جایزه بنیاد یادبود سیمون گوگنهایم، راکفلر مدیا آرت، کمک‌هزینه سات فیلم رُی دین، جایزه زنان در صنعت فیلم‌سازی، انجمن هنرهای پنسیلوانیا و کمک‌هزینه پیو را دریافت کرده است. او از سال ۹۲ تاکنون در دانشگاه‌های مختلفی در رشته انیمیشن تدریس کرده وهم اکنون استاد دانشگاه کالیفرنیای جنوبی است.

در جلسه‌ی بیست و پنجم از سلسله جلسات «انیمیشن؛ تجربه» به گفت‌وگو با نرگس رضائیان پژوهشگر و فیلم‌ساز انیمیشن پیرامون تجربه امر واقع لکان نشستیم. نرگس رضائیان با تمرکز بر ماهیت و کارکرد خرده ابژه‌ی لکانی و نگاه خیره در ادراک دیداری سوژه به‌ویژه در تجربه و برخورد سینمایی، به اهمیت و جایگاه بیانی رسانه انیمیشن به‌عنوان رسانه حقیقی برای تجربه امر واقع لکان می‌پردازد

نرگس رضائیان متولد ۱۳۶۰، فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد انیمیشن از دانشگاه هنر، فعالیت خود در رشته انیمیشن را از سال ۱۳۸۴ آغاز کرد. او در پروژه‌های متعددی تولیدشده در شرکت صبا، حوزه هنری، استودیو گنبد کبود، استودیو آبنوس، استودیو توکا، شرکت دیدار، شرکت دیتاشین، کانون ایران نوین، و سانا هزاره پردازش به‌عنوان انیماتور، طراح کاراکتر و یا استوری بورد آرتیست مشارکت کرده است. همچنین دارای سابقه تدریس انیمیشن ازجمله در استودیو برفی و دبیرستان نمونه مردمی فرزانگان است. وی مطالعات خود درزمینهٔ انیمیشن تجربی را از سال ۱۳۹۳ و همزمان با آشنایی با آثاریان شوانکمایر و برادران کوای و همچنین آشنایی با نظریات ژاک لکان آغاز کرد